‘We moeten rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan’
Wat is stress en wat doet het met je? We kennen het gevoel allemaal. Stress is een primaire reactie van ons lichaam en geest en is van oudsher bedoeld om te overleven in een levensbedreigende situatie. Stress manifesteert zich als we bloot worden gesteld aan gevaar, bijvoorbeeld als we oog in oog staan met een tijger. Ons lichaam bereid zich snel voor op het ‘vechten of vluchten’. Als reactie op stress maakt ons lichaam (de bijnieren) de hormonen cortisol, adrenaline en noradrenaline aan. Deze hormonen stellen ons in staat om alerter te zijn en goed te reageren op allerlei situaties van stress. Wat doet (acute) stress precies fysiologisch met ons?
- het verhoogt je bloedsuikerspiegel om te beschikken over voldoende energie;
- het verhoogt je hartslag om meer bloed naar je spieren te pompen;
- het versnelt je ademhaling om je lichaam van meer zuurstof te voorzien;
- het verwijdt je pupillen om beter te kunnen zien;
- het onderdrukt je immuunsysteem en spijsvertering om energie te besparen;
- het activeert je zweetklieren om afvalstoffen te lozen en je lichaam te koelen;
- het verhoogt je pijndrempel om je grenzen te verleggen.
De tijger heeft plaatsgemaakt voor …
Tegenwoordig is die tijger vervangen door hoge werkdruk, een naderende reorganisatie, zorgen over je kinderen of ziek familielid, een financiële tegenslag, fileleed, relatieproblemen enzovoort. Bovendien leven we in een samenleving waarin we van alles moeten. We moeten hard werken, sociale contacten onderhouden, kinderen opvoeden, familie bezoeken, het huishouden doen, sporten, zorgen voor een ziek familielid, succesvol zijn, onszelf ontwikkelen, doelen bereiken, gelukkig zijn en nog honderden dingen meer. En wat we vooral moeten is alles onder controle hebben. Voor je het weet leef je onder voortdurende stress, soms opgemerkt maar ook vaak onopgemerkt, en verbruik je op den duur je reserves.
Stress wordt ongezond als je jezelf langdurig hieraan blootstelt en je geen tijd kunt of wilt nemen voor ontspanning. Veelal ontstaan er klachten als concentratieproblemen, piekeren, slaapproblemen, pijnlijke en gespannen spieren (nek, schouders of onderrug), terugkerende hoofdpijn, overmatig transpireren, maag- en darmproblemen enzovoort. Je voelt je uitgeput, lusteloos, prikkelbaar en wordt onuitgerust wakker. Voor het dagelijks leven heb je weinig tot geen energie en kracht meer.
Stress kan ook een reactie zijn op bijvoorbeeld een virale- of bacteriële infectie, operatie of traumatische ervaring. Dit is vaak het geval bij mensen met het chronische vermoeidheidssyndroom.
Ontregeld stress systeem
Of je nu langdurig onder stress hebt geleefd, een virale- of bacteriële infectie hebt gehad of de oorsprong van je klachten niet meer kunt achterhalen, er lijkt één overeenkomst te zijn: een ontregeld stress systeem. Normaliter keert je lichaam na het verdwijnen van een stress-situatie terug naar normale waarden en herstellen we van de inspanningen. Echter, dit lijkt niet meer te gebeuren. Je lichaam verkeert constant in een verhoogde staat van paraatheid (vecht- en vluchtreactie). Langdurige stress kan dan ook leiden tot een Burn-out.
Bekijk ook dit mini-college van Erik Scherder – Hoogleraar Klinische Neuropsychologie
